Het fonografisch archief van het Instrumentenmuseum van Brussel (1899)

Inventaris van de wasrollen 1960.1512/1-43

In 1899 vatte Victor-Charles Mahillon (eerste conservator van het Instrumentenmuseum van het Koninklijk Conservatorium van Brussel, het huidige MIM) het plan op om een ‘collectie graphophooncilinders met opnamen van volksmuziek uit verschillende landen’ samen te brengen. Al in januari 1900, na het ontvangen van opnamen uit Kolkata, Beijing en Tianjin, probeerde hij wassen rollen te verzamelen van over de hele wereld: Quimper, Vannes, Londen, Istanboel, Madrid, Dublin, Jakarta, Tokio, enzovoort. Die aanpak was niet alleen uitzonderlijk door haar omvang, maar ook door haar vroege karakter: ze liep volledig parallel met gelijkaardige initiatieven van de Weense Academie van Wetenschappen en de Société anthropologique de Paris.

Omdat de collectie bij haar ontstaan niet werd geïnventariseerd, raakte deze oude Brusselse fonografische verzameling al snel in de vergetelheid. Recent onderzoek bracht echter een deel ervan opnieuw aan het licht. Dankzij de steun van de Vrienden van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis kon dat deel worden gedigitaliseerd. De groep cilinders die vandaag is samengebracht onder inventarisnummer 60.1512 heeft in de loop van de tijd duidelijk zware veranderingen ondergaan (verlies, vernieling en toevoeging van vreemde elementen). Hoewel de collectie zeer onvolledig is in vergelijking met wat de archieven doen vermoeden, documenteert ze een grote verscheidenheid aan muzikale tradities uit de jaren 1898–1900 (Provence, Mashrek, China, India, het Ottomaanse Rijk, het Verenigd Koninkrijk en Noord-Amerika). Naast bekende commerciële producties bevat ze ook opnamen van lokale distributeurs (zoals Lehner in Istanboel of Bevans & Co in Kolkata) en van niet-professionele makers. Sommige daarvan behoren tot de oudste lokaal gemaakte geluidsopnamen ter wereld die bewaard zijn gebleven.

Onze dank gaat uit naar de Vrienden van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis voor de financiering van de digitalisering van deze collectie, en naar professor Nidaa Abou Mrad (Université Antonine, Libanon) voor de transliteratie en vertaling van de Arabische teksten en opnamen.