De Brusselse fonografische collectie van het MIM (1900-1908)

Inventaris van de wasrollen 1960.1508/1-4, 1960.1509/1 en 1960.1510/1-23

In de ‘Brusselse’ fonografische collectie van het MIM zitten opnamen op wassen rollen, zowel commerciële als huis- tuin- en keuken opnamen, die tussen 1900 en 1908 in Brussel en omgeving werden geproduceerd. Jammer genoeg is de herkomst van het geheel onbekend, net als de manier waarop de verzameling in het MIM is terechtgekomen. Meer dan een eeuw werden ze door niemand beluisterd; dankzij hun recente digitalisering konden de geluiden uit het verleden, vastgelegd in hun groeven, opnieuw hoorbaar worden gemaakt.

Het repertoire omvat bekende melodieën uit operettes of opera's, herwerkt voor zang met pianobegeleiding of voor fanfare, potpourri’s, marsen, polka’s, militaire signalen, patriottische, komische of lichte liederen en licht obscene dialogen. Dankzij de heterogeniteit van de bronnen krijgen we een beter beeld van de bruisende Brusselse fonografische activiteit rond de eeuwwisseling. Zo is er een label ‘New Excelsior Record’, vandaag niet meer gekend, dat de Pathé-catalogus overneemt. Er was ook een detailhandel, gevestigd aan de Anspachlaan, de ‘Comptoir Général des Machines Parlantes de Bruxelles’, die cilinders graveert met zijn eigen orkest. Daarnaast ontdekken we de geest van de vroege interactie van het publiek met deze ontluikende technologie via zelfgemaakte amateuropnamen. Sommige daarvan werden gemaakt op blanco aangekochte cilinders, andere werden gegraveerd aan het einde van een commerciële cilinder, in de paar millimeters die vrij waren gebleven. Tussen de opnamen vonden we ook een traditioneel Vlaams lied uit de Brusselse rand, wellicht een van de oudste ter wereld; verjaardagswensen.; applaus en gejuich van families en vrienden die zich amuseren. En misschien zelfs de eerste opgenomen karaoke uit de menselijke geschiedenis op de Brabançonne? Amateuropnamen, weinig gewaardeerd, werden vaak achtergelaten, weggegooid of afgeschraapt om een onderlaag van de was opnieuw te gebruiken. Het zou tijd vergen voordat hun waarde als antropologische artefacten werd erkend, wat deze collectie ook bijzonder uniek en waardevol maakt.

Veel dank gaat uit naar Géry Dumoulin (MIM) voor de hulp bij de identificatie van bepaalde muziekstukken, Wim Bosmans (MIM) voor de hulp bij de transcriptie van het Vlaamse lied en Henri Chamoux (LARHRA) voor de technische hulp en adviezen.