Vijfsnarige banjo

November 2025

Fig.1

Derroll Adams / banjo Framus, “Fête des Leus”, Frasnes-lez-Couvin, België, 1978

Derroll Adams / banjo Framus, “Fête des Leus”, Frasnes-lez-Couvin, België, 1978. (foto Michel Botte), coll. Gérard De Smaele

Fig.2

Vijf-snarige banjo, model “Derroll Adams”, Framus, Pretzfeld, Duitsland, ca. 1974

Vijf-snarige banjo, model “Derroll Adams”, Framus, Pretzfeld, Duitsland, ca. 1974, inv. 2019.0005

Fig.3

Derroll Adams, reclame voor Framus, recto, 1975

Derroll Adams, reclame voor Framus, recto, 1975. Coll. G. De Smaele, MIM Inv. 2018.299a - Cote 6 R 224a

Fig.4

Derroll Adams, reclame voor Framus, verso, 1975

Derroll Adams, reclame voor Framus, verso, 1975. Coll. G. De Smaele, MIM Inv. 2018.299a - Cote 6 R 224a

Fig.5

Vijfsnarige banjo ‘Framus’ (detail van de hals), ca. 1974

Vijfsnarige banjo ‘Framus’ (detail van de hals), ca. 1974, Inv. 2019.0005

Vijfsnarige banjo model ‘Derroll Adams’

Deze vijfsnarige banjo werd in 2019 aan het MIM geschonken. De productie van dit instrument stond onder toezicht van Derroll Adams, aan wie deze maand een tentoonstelling is gewijd in het art-nouveaugedeelte van het museum.

Derroll Adams (fig.1), Amerikaans zanger en banjospeler, werd in 1925 geboren in Portland, Oregon. In 1957 vertrok hij naar Engeland, reisde vervolgens door Frankrijk en Italië in het gezelschap van Jack Elliott (°1931), die hij in Londen had ontmoet, en vestigde zich uiteindelijk in België¹. Daar woonde hij tot aan zijn dood in februari 2000. Vanuit Brussel en later Antwerpen – zijn strategische uitvalsbasis – zou de artiest zijn invloed over heel Europa laten gelden. Gewapend met een solide muzikale erfenis en gezegend met uitzonderlijk talent en charisma drukte hij zijn stempel op de folkrevival van de jaren zestig en zeventig, zowel in Engeland als op het Europese vasteland.

2025 is het jaar waarin de honderdste geboortedag van deze legendarische figuur wordt gevierd. Samen met illustere generatiegenoten Earl Scruggs (1924–2012) en Pete Seeger (1919–2014)² blies hij na de Tweede Wereldoorlog nieuw leven in een instrument dat op het punt stond te verdwijnen.

Het vel – van dierlijke of synthetische oorsprong – en de ronde vorm van de klankkast kenmerken de banjo, terwijl de 4-, 5- en 6-snarige versies nog al te vaak met elkaar worden verward (fig.2). Ondanks hun overeenkomsten behoren deze instrumenten echter tot verschillende muzikale werelden. Met zijn korte vijfde snaar, die zijdelings aan de hals is bevestigd, verwijst de configuratie van de vijfsnarige banjo rechtstreeks naar zijn Afrikaanse oorsprong³. Hoewel de klank van banjo’s die met een plectrum worden bespeeld (zoals de tenorbanjo uit de vroege jazzperiode) tussen de twee wereldoorlogen diepe indruk maakte, is het deze oorspronkelijke vijfsnarige versie die historisch gezien de meest duurzame vorm vertegenwoordigt. Tegenwoordig wordt ze geassocieerd met het rijke repertoire van de traditionele Amerikaanse muziek (old-time music en bluegrass). In de 19e eeuw had het instrument een centrale plaats op het podium van de minstrel show; later ontwikkelde het zich tot de fingerstyle, een speelstijl die tegenwoordig classic style wordt genoemd⁴.

Hoewel de minstrel stroke style en de classic style al in de 19e eeuw een enorme opmars kenden in Engeland⁵, duurde het tot de grote folkrevival van de jaren zestig en zeventig voordat de vijfsnarige banjo opnieuw op betekenisvolle wijze op het Europese continent verscheen. Toen Derroll Adams in België aankwam, was ze nog steeds een grote afwezige in de Brusselse muziekwinkels. Naast een ongunstige wisselkoers bemoeilijkten ook de hoge invoerrechten de import vanuit de VS. Wie niet naar Londen kon reizen om een oude banjo te zoeken, moest genoegen nemen met een Framus of een Marma – merken uit Duitsland en Oost-Europa, destijds de enige fabrikanten die banjo’s op de Belgische markt aanboden.

Derroll Adams was inmiddels uitgegroeid tot een onmisbare figuur en had in Europa een stevige reputatie opgebouwd binnen de folkwereld. In deze context werd hij in 1972 benaderd door Fred Wilfer, directeur van het bedrijf Framus (vooral bekend van de Zenith 17-akoestische gitaar, bespeeld door Paul McCartney), om in Europa een instrument te verspreiden dat zowel betaalbaar⁶ als van degelijke kwaliteit was. Het instrument bleef in productie tot het bedrijf eind jaren zeventig zijn deuren sloot, door de toenemende Japanse concurrentie (fig.3 en 4).

Het schroefmechanisme van dit exemplaar is versierd met drie sterren (fig.5). Het betreft de eerste versie van het model dat Derroll Adams later op verschillende punten zou aanpassen⁷.

Tekst: Gérard De Smaele

Voetnoten

Weblinks