Quinton en viola da gamba

Het tschaggeny-kwartet: een unieke collectie snaarinstrumenten

In 1922 ontving het MIM een genereuze schenking van strijkinstrumenten en strijkstokken uit de collectie van violist Ernest Tschaggeny. Onder deze stukken bevond zich een bijzonder kwartet, gebouwd door de Belgische luthier Hilaire Darche. Het bestond uit een quinton, een viola d’amore, een viola da gamba en een violone.

"Het kwartet werd gebouwd door de heer Hilaire Darche, luthier van het Koninklijk Conservatorium van Brussel, op verzoek en initiatief van de heer Ernest Tschaggeny, die dankzij zijn grondige kennis en eruditie op het gebied van lutherie zelf de plannen, precieze tekeningen en alle berekeningen maakte die nodig waren voor dit delicate werk aan instrumenten, waarvan sommige vandaag de dag verdwenen zijn."

Een historisch ensemble

De vier instrumenten (MIM-3509 tot MIM-3512, afb. 1 tot 4) vormen geen consort zoals we dat vandaag zouden noemen. Eind 19e en begin 20e eeuw speelden ensembles zoals de in 1895 opgerichte Société des instruments anciens op combinaties van historische instrumenten zoals de viola d’amore, viola da gamba, draailier en klavecimbel om renaissance- en barokmuziek uit te voeren. Die praktijk was vooral in Frankrijk populair en werd verdergezet door docenten van het Conservatorium van Brussel. Er bestaan verschillende opnames van zulke ensembles, zoals die van de Société des instruments anciens (1930) en de American Society of Ancient Instruments (1934).

Levend erfgoed

De instrumenten uit het Tschaggeny-kwartet waren bedoeld om te worden bespeeld in concerten van het Brusselse conservatorium. Ze zijn uniek binnen de MIM-collectie, omdat de schenking expliciet toestond dat ze uitgeleend mochten worden voor gebruik buiten het museum.

Twee van de vier instrumenten zijn vandaag in het MIM te zien: de quinton (MIM-3509, afb. 1) en de viola da gamba (MIM-3511, afb. 3). Opvallend is dat de viola da gamba resonantiesnaren heeft – wellicht geïnspireerd door andere instrumenten uit de collectie van Auguste Tolbecque, eveneens bewaard in het MIM.

Alle instrumenten hebben schroevenkasten versierd met een hoofd: een mannenhoofd voor de violone, een vrouwenhoofd voor de viola da gamba, een jong meisje voor de viola d’amore en een kindergezichtje voor de quinton. Misschien gaat het wel om een familieportret van de Tschaggeny’s?

Bij de schenking hoort ook een brief van Frédéric Tschaggeny, de broer van Ernest en schilder, waarin hij het museum op de hoogte brengt van de overdracht.

Tekst: Richard Sutcliffe