Mei 2024
Fig.1
Xeremia doedelzak, onbekend, Mallorca, voor 1896, inv. 2006
Fig.2
Xeremia doedelzak (grall), onbekend, Mallorca, voor 1896, inv. 2006
Fig.3
Single idioglote reed
De xeremía, traditionele doedelzak van de Balearen
De xeremía (fig.1) is een typisch instrument van de Balearen (Spanje). Traditioneel wordt deze doedelzak gemaakt van een zak van dierenhuid, maar sommige moderne exemplaren hebben een zak van synthetisch materiaal, bijvoorbeeld polymeren. Deze zak, of sarró, fungeert als luchtreservoir, dat vervolgens door druk van de elleboog naar de drie pijpen wordt geleid. Een vierde pijp, de bufador, wordt gebruikt om de zak op te blazen.
Het instrument bestaat uit:
- de bufador (blaaspijp): wordt gebruikt om lucht in de zak te blazen;
- de grall (fig.2), een hobo die de melodie speelt;
- de bordons (bourdons), meestal drie, geven een enkele toon die continu klinkt. De grootste (trompa) klinkt altijd. De twee kleinste pijpen zijn soms puur decoratief. Ze worden dan fillols genoemd. Als ze alle drie klinken, geven de bordons respectievelijk de tonen C, G en C.
Elke pijp is voorzien van een enkel idioglot riet, d.w.z. een lamel die uit een rietbuis is gesneden zonder er helemaal van los te komen (fig.3).
Levend erfgoed in Mallorca
Deze doedelzak komt veel voor in de bergen van Mallorca. Hij wordt voornamelijk bespeeld in een ensemble bestaande uit een eenhandsfluit (flabiol) en een trommel (tamborino), beide bespeeld door één en dezelfde muzikant, evenals een paar castagnetten (zie video hieronder). Dit kleine ensemble begeleidt volksdansen zoals de jota (zie video) of de mateixa, een van de varianten. Deze dansen worden uitgevoerd tijdens belangrijke gebeurtenissen in het plattelandsleven, zoals het einde van de oogst of de druivenoogst.
De xeremía wordt ook gespeeld tijdens religieuze feesten, soms als een eenvoudig duet met de flabiol.
Dit exemplaar is gebouwd vóór 1896. De maker is onbekend.
Tekst: Juan Manuel Fernández Padilla
Bibliografie
- Caufriez, A., L'instrument de musique traditionnel ibérique, Brussel, Instrumentenmuseum, 1988.
- Details van de stukken van de xeremia: https://web.archive.org/web/20141215165936/http://www.tourism-mallorca.com/xeremiers/01xerem/10xerem.html